Bài viết lần này là câu chuyện tiếp theo trong chuỗi series mới từ cuốn sách “New Thinking” của Cold Fusion, tái hiện lại thời đại lịch sử vẻ vang của Khoa học – Công nghệ từ giai đoạn Cách mạng Công nghiệp cho đến nay.
APPLE và chiếc máy tính cá nhân lắp ráp tự động đầu tiên
Gary Kildall – Nhà khoa học máy tính tài ba
APPLE và chiếc máy tính cá nhân lắp ráp tự động đầu tiên
Năm 1977, Apple đã gặt hái được những thành công nhất định khi cho ra đời chiếc PC – Apple II đầu tiên. Đó là sản phẩm máy tính cá nhân đầu tiên được sản xuất hàng loạt mà không cần con người phải tự lắp ráp.
Lúc bấy giờ, ngành công nghiệp PC được định giá 1 tỷ đô la chỉ sau 3 năm bắt đầu hoạt động. Lần đầu tiên trong lịch sử, máy tính có thể khuếch đại năng suất và trí tuệ con người từ phạm vi trong nhà. Tuy nhiên, IBM – Tập đoàn công nghệ máy tính đa quốc gia chỉ vừa mới “đánh hơi” được dấu hiệu đắt giá này và nhận ra rằng đây là cơ hội lớn không thể bỏ lỡ.
Cơ hội vàng cho ngành máy tính
Đến năm 1980, IBM bắt đầu chú ý vào sự thành công của Apple trên thị trường PC và nhận ra rằng họ đã nhận định sai về PC. PC không chỉ là một món đồ chơi theo sở thích nữa mà nó thật sự đem lại lợi ích cho con người.
Vấn đề ở đây là, IBM là một công ty lớn nhưng họ rất quan liêu và chậm chạp khi đưa ra quyết định. Thậm chí, họ mất rất nhiều năm chỉ để thiết kế ra một chiếc PC, vậy làm thế nào để họ cạnh tranh kịp thời với các đối thủ khác?
Đây là phản hồi dựa trên khảo sát từ một nhóm nhỏ bí mật trong công ty. Nhóm nhỏ này được giao nhiệm vụ thiết kế ra một máy tính cá nhân với định hướng phục vụ cho doanh nghiệp. Để thực hiện ý tưởng này, họ đã quyết định sử dụng các linh kiện có sẵn để đẩy nhanh quá trình thiết kế. Tuy nhiên, việc sử dụng các linh kiện không phải của IBM là điều rất bất bình thường đối với công ty họ.
Với cách thức này, thay vì tạo ra một chiếc máy tính với các linh kiện cũ, họ sẽ cố gắng để sản xuất ra một sản phẩm hoàn chỉnh trong vòng một năm.
Năm 1980, IBM tiến hành hợp nhất các phần cứng PC lại với nhau. Điều duy nhất IBM cần lúc này là một phần mềm để vận hành máy tính, hay còn gọi là hệ điều hành.
Hệ điều hành giống như người giám sát các thông số kỹ thuật của máy tính. Nó theo dõi các tệp được lưu trữ và cách máy tính xử lý phần cứng như chuột, màn hình, ổ đĩa mềm, v.v. Về cơ bản, nó là cơ sở để vận hành các máy tính hiện đại.
Vào thời điểm lúc này, câu chuyện bắt đầu trở thành chủ đề nóng hổi. IBM là công ty công nghệ lớn nhất vào thời điểm đó, vì vậy bất kỳ chiếc PC nào do họ sản xuất ra đều sẽ tác động đáng kinh ngạc đến thế giới. Vậy phần mềm nào sẽ vận hành máy tính?
IBM sẽ chọn phần mềm nào?
Đây là ván cờ quyết định sự thắng bại của một hệ điều hành máy tính. Tuy nhiên, đó cũng sẽ là một thách thức rất lớn. Mọi quyết định lúc này đều ảnh hưởng đến phần còn lại của toàn bộ lịch sử và đây là một trong những câu chuyện buồn nhất trong lịch sử ngành máy tính.
Bill Gates và người đàn ông lẽ ra đã trở thành Bill Gates
Trong quá trình xây dựng PC riêng vào năm 1980, IBM đã tiếp cận Microsoft để tham vấn về cách xây dựng hệ điều hành.
Trước khi đề cập đến dự án, IBM đã yêu cầu Bill Gates, người ban đầu bị nhầm là thực tập sinh văn phòng, ký một thỏa thuận không tiết lộ. Bill Gates phải giữ bí mật kế hoạch của IBM và ông không được tiết lộ cho bất kì ai khác.
Khi IBM chia sẻ với Gates về dự án này, ông cho hay Microsoft vẫn chưa có hệ điều hành riêng cho mình. Vì vậy, lập trình viên 25 tuổi này quyết định sẽ định hướng IBM theo con đường của Gary Kildall.
Gary Kildall – Nhà khoa học máy tính tài ba
Gary là một người đàn ông nhu mì và hòa nhã, mặc dù khá dè dặt nhưng chính ông là người đã mở đường ra đế chế của hệ điều hành và máy tính cá nhân. Năm 1971, Kildall đã tạo ra ngôn ngữ lập trình cho CPU đầu tiên của Intel – 4004. Nhưng ông nhanh chóng nhận ra rằng cần phải có cách để kiểm soát con chip tương tác với phần còn lại của hệ thống máy tính.
Năm 1972, ông sử dụng CP/M (Lập trình điều khiển cho máy vi tính) để giải quyết vấn đề này. Đây là hệ điều hành PC đầu tiên.
Trước khi phát minh CP/M ra đời, mỗi máy tính phải có phần mềm được thiết kế riêng. Điều này tương tự như việc mỗi kiểu ô tô khác nhau sẽ cần một loại nhiên liệu khác nhau để có thể vận hành.
Với hệ điều hành như CP/M, một lập trình viên chỉ cần viết phần mềm một lần duy nhất và CP/M sẽ đảm nhận phần còn lại. Đó là một cách thức chạy cùng một phần mềm trên các máy tính khác nhau.
“Chúng tôi viết phần mềm một cách rất tự nhiên và hóa ra mọi người cần một hệ điều hành như vậy. Và vì vậy, theo một cách tự nhiên nào đó, tôi đã viết nó để chính mình có thể sử dụng”. – Gary phát biểu trong một bài diễn văn vào năm 1983.
Mặc dù vậy, Gary không quan tâm nhiều đến các vấn đề kinh doanh và chỉ xem nó là sở thích, nhưng vợ anh, Dorothy, đã thuyết phục anh khởi nghiệp và tiếp tục “mã hóa” sự sáng tạo của anh. Kết quả là công ty Digital Research được ra đời. Đến năm 1979, Digital Research trở thành tiêu chuẩn công nghiệp cho các hệ điều hành.
Về bản chất, Digital Research nắm giữ vị trí tương đương với Microsoft vào khoảng thời gian cuối những năm 1970, và đồng nghĩa rằng Gary đang “đồng vị trí” với Bill Gates.
Quãng thời gian đen tối nhất trong cuộc đời Gary
Sau đó, IBM quyết định tham vấn Bill Gates và đặt câu hỏi rằng liệu họ có thể tạo ra một hệ điều hành cho PC mới của mình không. Vì vậy, Bill Gates đã định hướng IBM theo ý tưởng của Gary. Để tránh lãng phí thời gian, IBM nghe theo lời khuyên của Bill và đến thăm Gary ở Seattle. Bill gọi điện cho Gary để thông báo rằng có ai đó sẽ đến thăm nhưng không thể tiết lộ chỉ đích danh người này vì đã thực hiện cam kết thỏa thuận không tiết lộ. Bill “cảnh báo” rằng: “Hãy đối đãi với họ đúng mực vì họ là những người quan trọng!”.
Thật không may, Gary – Chàng trai vốn dĩ khá lạnh lùng đó đã không thể giải mã thông điệp bí ẩn này. Có lẽ ông đơn thuần chỉ nghĩ rằng đó là một công ty nhỏ lẻ và không có tầm ảnh hưởng quốc tế.
Vì điều này, Gary đã vắng nhà khi IBM đến thăm. Ông đang trên máy bay riêng của mình để đi công tác. IBM kết thúc cuộc đàm phán với vợ của Gary, Dorothy, người hiện đang là chủ tịch của Digital Research. Các luật sư của IBM cố gắng thuyết phục Dorothy ký tên vào một thỏa thuận không tiết lộ thông tin, về cơ bản để bảo mật sự hiện diện của họ. Tuy nhiên, Dorothy không mấy ấn tượng về giao kết này và đã từ chối họ thẳng thừng.
Nhóm IBM khá nóng nảy nên khi thấy cuộc đàm phán diễn ra không mấy suôn sẻ, họ đã quyết định rời khỏi nhà của Gary. Vài ngày sau, IBM tìm đến Bill Gates lần thứ hai. Với bản chất là người quyết đoán và trọng dụng mọi cơ hội có thể, Gates sẽ không bao giờ cho Gary cơ hội thứ hai.
Tuy nhiên, Gates nhận thấy rằng IBM có tiềm năng thay đổi thị trường PC thành một thứ kỳ diệu khác: Một hình ảnh doanh nghiệp mới mẻ thay vì hình ảnh đam mê ngổ ngáo như trước đây. Vì vậy, đây là móc xích của vấn đề: Bill Gates quyết định lén lút tiết lộ với IBM rằng Microsoft trên thực tế vẫn có thể tạo ra một hệ điều hành cho riêng họ mặc dù hiện tại họ vẫn chưa sở hữu nó.
Những gì Microsoft quyết định làm chỉ là mua một hệ điều hành từ một công ty nhỏ với giá 75.000 USD. Hệ điều hành này được gọi là Quick and Dirty Operating System, viết tắt là QDOS. Mã QDOS sử dụng cho phần mềm về cơ bản là một đoạn mã của CP/M, hệ điều hành mà Gary đã tạo ra. Vì vậy, với bản phân tích CP/M này, Microsoft giờ đây đã có trong tay một hệ điều hành hoạt động đa dụng.
QDOS sẽ trở thành Microsoft DOS, viết tắt là MS-DOS và sẽ được hợp nhất với mọi máy tính IBM. Tuy nhiên, tên này sau đó chính thức được đổi thành hệ điều hành Microsoft Disk. Và tất nhiên, MS-DOS cuối cùng đã trở thành Microsoft Windows.
IBM đầu tiên được phát hành vào tháng 8 năm 1981. IBM được dự đoán sẽ đạt doanh số 250.0000 nhưng nó đã đạt thành công vang dội hơn cả ước tính với doanh số hai triệu chiếc trong vòng chỉ vài năm. IBM hiện đã vượt qua Apple để trở thành nhà sản xuất PC lớn nhất thế giới.
Với sự kiện này, đây là thời gian thích hợp để PC tiếp cận giới văn phòng. Nó không còn là công cụ chỉ phục vụ sở thích cho những người đam mê và kỳ quái nữa. Vào khoảng thời gian này, Gary trở thành người đồng dẫn chương trình Computer Chronicles, một chương trình truyền hình theo dõi chi tiết quá trình cải tiến của máy tính vào thời điểm đó.
Trong một bài phỏng vấn trên Computer Chronicles, Gary chia sẻ rằng: “Máy tính sẽ là một khía cạnh mới của công nghệ. Trước đây, chúng ta có bộ xử lý nhanh hơn, dung lượng bộ nhớ nhiều hơn, v.v. Và bây giờ những gì chúng tôi đang tìm kiếm là cố gắng hợp nhất tốc độ và sức mạnh đó vào một gói nhỏ hơn ”.
Lịch sử vẻ vang của người chiến thắng
Tất cả các cột mốc đang diễn ra là bước đệm giúp Bill Gates chạm đến thành công và trở thành người đàn ông giàu nhất thế giới. Hệ điều hành Dirty chỉ là mặt ngửa của ván cờ, chính những đầu óc thông minh và nhạy bén trong kinh doanh sẽ là mảnh ghép bổ trợ còn lại.
Vì PC của IBM được làm từ các linh kiện có sẵn nên các nhà sản xuất khác như Compaq và HP đã bắt đầu sản xuất các bản sao máy tính mang tên thương hiệu của họ với những linh kiện giống hệt nhau.
Thỏa thuận với Microsoft thống nhất rằng Microsoft sẽ cấp phép bản quyền MS-DOS cho IBM với mức phí 50.000 đô la/ 1 lần nhưng có một điểm đáng chú ý là: Microsoft chưa từng xác thực với IBM rằng đó là thỏa thuận không độc quyền. Vậy, sớm muộn gì Microsoft cũng sẽ bán MS-DOS cho tất cả các đối thủ của IBM và thu phí bản quyền từ các máy tính đã được bán.
Thỏa thuận cấp phép này được gọi là thỏa thuận lớn nhất trong lịch sử. Nó đã biến Bill Gate trở thành tỷ phú. Ngược lại, sự kiện “vắng bóng” của Gary được gọi là một trong những giao dịch kinh doanh thất bại nhất trong lịch sử.
Khi doanh số bán máy tính IBM đạt đến con số khủng cũng là lúc Gary nhận ra mình đã mất những gì. Trong một khoảnh khắc hiếm hoi, ông bộc lộ bản năng và đe dọa sẽ kiện IBM. Trong thỏa thuận này, IBM đã đồng ý cung cấp CP/M cùng với MS-DOS cho mỗi PC được bán ra. Và Gary Kildall hài lòng với điều đó. Bây giờ mọi người có thể chọn bất kỳ phần mềm nào họ ưu thích. Và công lý cuối cùng đã giành phần thắng. Tuy nhiên, chỉ có một vấn đề. Khi cả hai gói phần mềm được phát hành, MS-DOS được bán với giá 40 đô la và CP/M là 240 đô la. Đây là chấm chấm hết đối với các phần mềm gần như giống hệt nhau.
Vì lý do này, phần mềm CP/M của Gary đã bị lãng quên vào cuối những năm 1980. Và Gary đã thua một bản sao do chính mình tạo ra.
Đoạn kết của một thiên tài
Thật đáng tiếc khi Gary đã không tận dụng tốt cơ hội quý giá này. Gary bị mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn của những thất bại do chính mình tạo ra đến nỗi ông không còn bất kỳ bận tâm nào đến Microsoft hay IBM nữa. Cú trượt ngã khi bỏ lỡ cơ hội lớn nhất trong cuộc đời cuối cùng đã khiến Dorothy ly hôn với Gary. Ông quyết định “giải nghệ” khỏi The Computer Chronicles – Đứa con tinh thần mà ông đã từng đồng sáng lập.
Sự hiện hữu khắp nơi của máy tính cá nhân trong những năm sau đó là một dấu ấn khắc ghi sự bỏ lỡ của Gary vào những năm tháng chập chững tìm đến ánh hào quang thành công của giấc mộng công nghệ.
Gary Kildall đã rơi vào trạng thái trầm cảm và nghiện rượu.
Đáng buồn thay, vào năm 1994, Gary đã chết vì chấn thương đầu trong một cuộc ẩu đả tại một quán bar dành cho người đi xe đạp. Ngày nay, Gary – Người đàn ông mở ra kỷ nguyên công nghệ cho hệ điều hành máy tính cá nhân, chỉ còn là một chú thích mờ nhạt trong lịch sử công nghệ. Vậy phải chăng, lẽ ra chúng ta cũng nên lưu giữ ít nhiều sự đóng góp nhỏ bé của anh ấy đối với sự ra đời và phát triển của ngành công nghiệp máy tính.
Những điều xảy ra với Gary, trông thì có vẻ như chỉ là những điều không may đơn thuần, nhưng thực tế, nó lại ẩn chứa một bài học triết lý ý nghĩa: Phải luôn trân trọng và tận dụng mọi cơ hội để phát triển bởi lẽ cánh cửa của thành công chỉ dung nạp những đầu óc có tầm nhìn. Và phải chăng đó cũng chính là câu trả lời cho câu hỏi “thức thời” mà chúng ta đã từng ít nhất một lần quan ngại: Đừng ngủ quên trước hào quang nhất thời của thành công mà hãy nỗ lực để chinh phục đỉnh cao thực sự của chiến thắng.
Đó là câu chuyện buồn đã để lại nhiều xúc động trong lòng bạn đọc. Trang viết này đơn thuần chỉ là một cuốn phim ghi nhận lại những cống hiến tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại quá đỗi vĩ đại mà Gary Kildall đã làm cho lịch sử nền công nghiệp máy tính mà trong vô thức đã bị nhiều thế hệ thời đại sau này lãng quên đi.
Người dịch: Trương Thị Bích Trâm
Bài gốc: ColdFusion
Biên tập bởi ECOMME, vui lòng dẫn nguồn khi chia sẻ bản dịch ~ From ECOMME with LOVE!
